کلمه بایوس مخفف عبارت Basic Input/Output System است. که به معنای سامانه ورودی/خروجی پایه‌ای می‌باشد.
تمامی رایانه ها از طریق فرایند ورودی و خروجی کار می‌کنند. برای مثال باید بگوییم که اگر شما در حال باز کردن یک برنامه نرم افزاری هستید
CPU یک دستورالعمل برای بازیابی نرم افزار از حافظه به دیسک سخت شما می فرستد که این پیغام یک ورودی است.
دیسک سخت شما داده های برنامه نرم افزار را بازیابی کرده و به CPU می فرستد. که این یک خروجی است.
CPU با دریافت پیغام برنامه را اجرا می کند. و این دستورالعمل ها را به پردازنده گرافیکی شما می فرستد تا دستور صادر کند که چه تصویری باید ایجاد شود.
سپس پردازنده گرافیکی دستورالعمل هایی را به مانیتور می‌فرستد که به او می‌گوید چگونه پیکسل های صفحه را برای ایجاد تصویر مرتب کند که این عمل هم یک خروجی است.
هر عملی که رایانه شما انجام می‌دهد می‌تواند در یک ورودی یا خروجی خلاصه شود. BIOS وظیفه مدیریت مبادله ورودی و خروجی رایانه شما را دارد.
BIOS به کامپیوتر شما نحوه راه اندازی سیستم عامل را آموزش می‌دهد. فشار دادن کلید پاور یک ورودی اساسی است. و راه اندازی مجدد سیستم عامل خود اصلی ترین نتیجه است.
وظایف بایوس
post :post مخفف عبارت Power On Self Test است. در این حالت BIOS وظیفه دارد تا قبل از راه اندازی سیستم عامل قطعات سخت افزاری را تست و آزمایش کند. تا در صورت وجود مشکل در قطعات خطاها توسط بوق به کاربر اطلاع داده شود.
راه اندازی سیستم عامل: مهمترین وظیفه BIOS راه اندازی سیستم عامل است. BIOS برای این کار به ترتیب حافظه‌هایی که برای بوت شدن اولویت بندی شده‌اند را چک کرده و درصورتی که همه چیز Ok باشد سیستم عامل را بارگذاری می‌کند.
درایوهای BIOS: درایوها رابط بین سخت افزار و نرم افزار هستند. BIOS نیز با استفاده از درایوهای سطح پایین امکان کنترل سایر قطعات و ورودی‌ها را فراهم می‌کند. به این ترتیب امکان کنترل کردن و آماده سازی قطعات فراهم می‌شود.
پیکربندی: یکی دیگر از وظایف این سخت افزار تطابق و هماهنگی بین قطعات، و ایجاد تنظیمات پایه ای سخت افزارها است.
تولیدکنندگان بایوس
شرکت های Asus، Intel ،IBM و AMI از جمله تولیدکنندگان باتری BIOS هستند.چیپ اصلی BIOS طوری برروی مادربرد قرار می‌گیرد که قابلیت جداشدن دارد. این قابلیت به این دلیل است که در صورتی که BIOS صدمه دید و غیرقابل استفاده شد بتوان آن تراشه را با تراشه دیگری تعویض نمود. چیپ های BIOS به دو صورت مربعی و مستطیلی موجود هستند.
ویژگی های بایوس
تراشه یا همان چیپ اصلی BIOS معمولا طوری است که بتوان آن را به صورت فیزیکی از روی بورد جدا کرد. این قابلیت این امکان را به کاربر می‌دهد تا درصورتی که BIOS به عنوان یکی از مهمترین قطعات مادربورد صدمه دیده باشد یا در برنامه اصلی آن تغییراتی ایجاد شود که بایوس را به کلی غیرقابل استفاده کند، بدون تعویض مادربورد، آن تراشه را با یک تراشه جدید (دقیقا با همان مدل) تعویض کند.
چیپ‌های BIOS می‌توانند به صورت مربعی یا به صورت مستطیلی باشند همچنین ممکن است این چیپ به صورت کامل به بایوس وصل شده باشد و جدا کردن آن به راحتی انجام نپذیرد.
چه مواردی را میتوان در صفحه تنظیمات بایوس یافت؟
در گذر زمان BIOS پیچیده و پیشرفته‌تر شده و صفحه‌ی تنظیمات آن دارای گزینه‌های مختلفی برای تنظیم است. توسعه دهندگان برای آن الحاقاتی از قبیل «تنظیمات پیشرفته» و «رابط کاربری انرژی» توسعه داده‌اند.
که به کمک آن‌ها تنظیم عملکرد کلی کامپیوتر و سخت‌افزار‌های نصب شده روی آن نیز آسان‌تر شده است. مهمترین گزینه‌های موجود در صفحات تنظیمات BIOS، موارد زیر است:
Boot order یا تغییر ترتیب بوت شدن درایوهای هارد دیسک، SSD، فلش‌درایو و غیره
Video memoryبرای افزایش و کاهش حافظه‌ی گرافیکی
Overclocking برای افزایش سرعت کلاک رم و پردازنده یا به عبارت دیگر اورکلاک کردن
Virtualization یا مجازی‌سازی
Power management یا مدیریت عملکرد و متناسب با آن میزان مصرف برق
Wake-on-LAN برای روشن کردن سیستم از طریق شبکه
Fan management برای مدیریت سرعت چرخش فن‌ها
نتیجه گیری
بایوس نرم‌افزاری است که پس از روشن کردن کامپیوتر شروع به کار می‌کند و قطعات سخت‌افزار را شناسایی کرده و راه‌اندازی می‌کند و سپس برای بوت کردن سیستم عامل اقدام می‌کند. اگر تنظیمات BIOS نامناسب باشد، ممکن است سیستم عامل بوت نشود و حتی سخت‌افزار در اثر داغ شدن، آسیب ببیند.
تنظیمات BIOS در حافظه‌ای به اسم CMOS ذخیره می‌شود و معمولا هم به راحتی قابل ریست کردن است.
محدودیت شما فقط در تصورات و دید شما است.